کلید خوشبختی در دست زبان | بررسی نقش گناهان زبانی و تأثیر گفتار بر سرنوشت انسان

به گزارش شهرآرانیوز؛ زبان در میان اعضا و جوارح آدمی، یکی از مهم‌ترین‌هاست و نقش مهم و اثرگذاری در خوشبختی و سعادت یا شقاوت و بدبختی او ایفا می‌کند و اگر دراختیار انسان نباشد، می‌تواند منشأ گناهان بزرگی مثل تهمت، دروغ، غیبت، سخن‌چینی، گواهی به باطل، خودستایی، اشاعه فحشا و نشر اکاذیب، بیهوده‌گویی، ناسزاگویی، خشونت زبانی، تکدیگری و چاپلوسی، مسخره کردن و آزار‌رسانی، کفران نعمت و... باشد، لذا حفظ زبان از گناهان، بسیار اهمیت دارد. در این نوشتار، دلایل حفظ زبان را از منظر دینی بررسی کرده‌ایم.

دعای امام‌زمان (عج) در حق زبان

آموزه‌های دینی‌روایی ما به‌شدت بر حفظ زبان از گناهان تأکید و راه‌هایی را هم برای آن توصیه می‌کنند. از بهترین دعا‌ها در حق زبان، فرازی است که امام‌عصر (عج) در دعای معروف «اللهُمَّ ارْزُقْنَا تَوْفِیقَ الطَّاعَه» ضمن تصریح وظایف منتظران، از اقشار و صنوف مختلف بیان می‌کنند: «وَسَدِّدْ اَلْسِنَتَنا بِالصَّوابِ وَالْحِکْمَه؛ و زبان ما را در درست‌گویی و گفتار حکیمانه استوار ساز!». در کتب لغت، سد به معنای بسته‌شدنی است که با استحکام و عدم سوءاستفاده همراه باشد؛ صواب و حکمت ازجمله آثار قول سدید است.

توصیه مؤکد پیامبر (ص)

نگاه داشتن زبان از گناهانی که شاید کوچک به نظر بیایند، در سیره پیامبر (ص) و اهل‌بیت (ع) بسیار اهمیت دارد. نقل است مردى به محضر رسول خدا (ص) رسید و عرض کرد: یا رسول‌ا...! مرا سفارشى کن. حضرت فرمودند: «زبانت را نگهدار!». گفت: یا رسول‌ا...! مرا سفارشى کن. مجدد فرمودند: «زبانت را نگهدار»، گفت: یا رسول‌ا...! مرا سفارشى کن. پیامبر گرامی فرمودند: «زبانت را نگهدار. واى بر تو! آیا مردم را جز دروشده‌‏هاى زبانشان در آتش اندازد؟». ایشان همچنین می‌فرمایند: «هرکه سخنش را از عملش نشمارد، خطا‌هایش زیاد شود و عذابش فرارسد».

درخواست اعضای بدن از زبان

امام‌صادق (ع) هم بر نگاه داشتن و حفظ زبان از گناهانی مثل دروغ و فحاشی، تأکید بسیار می‌کنند و می‌فرمایند: «کسی که صدق در گفتار داشته باشد، عملش پاکیزه می‌شود» (الکافی، ج‏۲، ص‌۱۰۴) و نیز از ایشان است که «روزى نیست جز آنکه هر عضوى از اعضای تن، زبان را مخاطب قرار می‌دهند و می‌گویند: تو را به خدا مبادا به سبب تو عذاب ببینیم!» (الکافی، ج ۲، ص‌۱۱۵)

و از امام‌سجاد (ع) است که فرمودند: «زبان آدمیزاد هر روز به اعضاى او مشرف مى‌شود و می‌گوید: چگونه‌اید؟ آنها می‌گویند: اگر تو ما را به خودمان واگذارى، خوب هستیم و می‌گویند: از خدا بترس و کارى به ما نداشته باش؛ و او را سوگند مى‌دهند و مى‌گویند: ما فقط به‌واسطه تو پاداش می‌یابیم و به‌واسطه تو، مجازات می‌شویم». (همان)

در ادامه حتما بخوانید چرا اسلام دروغ را عملی ناپسند می‌داند؟

سخت‌ترین عذاب‌ها برای زبان

شاید بسیاری از ما بر این باور باشیم که بدزبانی، فحش‌های ریز و درشتی که در فضای دوستانه و خانوادگی ممکن است بر زبان بیاوریم یا دروغ‌هایی که برچسب مصلحتی بودن به آنها می‌زنیم، اثر منفی آن‌چنانی ندارند و نمی‌توانند به زندگی ما آسیب بزنند، اما امام‌صادق (ع) در این‌باره نظری دیگر دارند و می‌فرمایند:

«خداوند، زبان را عذابى دهد که هیچ‌یک از اعضاى دیگر را چنان عذابى ندهد. زبان گوید: اى پروردگار! مرا عذابى دادى که هیچ چیز را چنان عذاب ندادى! در پاسخش گفته شود: سخنى گفتی و به شرق و غرب زمین رسید و به‌واسطه آن، خونى به ناحق ریخته شد و مالى به غارت رفت و ناموسى هتک شد».

عامل لغزش و کم‌حیایی

زبان به‌عنوان ترجمان عقل و اندیشه انسان، باید به خیرات و آنچه خدا حکم کرده است، باز شود. مؤمن مسلمان جز به راستی سخن نمی‌گوید. پرهیز از لغو و سخن بی‌محتوا و بی‌فایده، دیگر وظیفه ما در سبک زندگی اسلامی و مؤمنانه است؛ چنان‌که قرآن کریم می‌فرماید: «وَٱلَّذِینَ هُم عَنِ ٱللَّغوِ مُعرِضُونَ» (مؤمنون، ۳) و از رسول خدا (ص) است که فرمودند: «هرکه پرچانگی کند، خطا و لغزش او فراوان می‌شود و کسی که خطا و لغزشش فراوان شود، حیای او کم می‌شود و کسی که حیایش کم شود، پرهیزکاری‌اش کم می‌شود و کسی که پرهیزکاری‌اش کم شود، قلبش می‌میرد و داخل دوزخ می‌شود».

بهشت بر دشنام‌گو حرام است

انسان مؤمن، همچنین مراقب است زبانش به فحش و ناسزا باز نشود؛ چون می‌داند چه آثار سوئی از این کار بر زندگی او بار می‌شود. امام‌صادق (ع) می‌فرمایند: «فحش دادن، ظلم است و ظالم در آتش دوزخ قرار دارد» (وسائل، ج۱۱، ص‌۳۳۰) و نیز از پیامبر اکرم (ص) است که فرمودند: «خداوند بهشت را حرام کرده است بر هر دشنام‌دهنده بی‌آبروی بی‌حیایی که از آنچه می‌گوید و از آنچه به او گفته می‌شود، باکی ندارد و متأثر و ناراحت نمی‌شود» (کافی، ج۲، ص‌۳۲۳).